Το κουνουπίδι πολλοί εμίσησαν… Τον πατσά και τις μπάμιες επίσης. Μέχρι τώρα, όμως, δεν έχουμε γνωρίσει κανέναν που να μη συμπαθεί τις πατάτες, αυτή την αγαπημένη τροφή, σε μία τουλάχιστον από τις –πολλές– εκδοχές της…
Λίγη ιστορία
Βρισκόμαστε στην οροσειρά των Άνδεων περίπου 6 με 7 χιλιάδες χρόνια πριν. Εκεί λοιπόν, στις πανύψηλες πλαγιές, χωρίς να έχει σημασία αν είμαστε ακριβώς στο Περού, τη Βολιβία ή την Αργεντινή, άρχισε η καλλιέργεια της ρίζας που έγινε μια από τις πιο αγαπημένες τροφές σε όλο τον κόσμο. Ανθεκτική στις δύσκολες καιρικές συνθήκες, την καλλιέργεια και την αποθήκευση, με μεγάλη παραγωγή, γεμάτη θρεπτικά συστατικά και ωραία γεύση, η πατάτα ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική χιλιάδες χρόνια πριν, για να έρθει με τους Ισπανούς στην Ευρώπη στα μέσα του 1500μ.Χ. Σε πρώτη φάση δεν εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους εκλεπτυσμένους Ευρωπαίους, που τη θεώρησαν τρόφιμο δεύτερης κατηγορίας και την καλλιεργούσαν για φυλακισμένους, ασθενείς σε νοσοκομεία, απόρους και γενικά μη προνομιούχους Ισπανούς.
Τα χρόνια πέρασαν με την πατάτα να μένει στην αφάνεια, μέχρι που έγινε δημοφιλής με το τέχνασμα ενός Γάλλου τυχοδιώκτη. Όπως λέει λοιπόν ο μύθος, ο συγκεκριμένος τυχοδιώκτης -κατσαπλιάς πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης- έτρωγε καθημερινά πατάτες κατά τη διάρκεια της θητείας του στη φυλακή και, όταν βγήκε, προσπάθησε να τις πουλήσει δεξιά και αριστερά χωρίς όμως αποτέλεσμα. Έτσι τις καλλιέργησε σε μια μικρή έκταση βάζοντας, τάχα μου, ένα φύλακα να προσέχει το χωράφι, δίνοντας την εντύπωση στον κόσμο πως πρόκειται για κάποια πολύτιμη σοδειά. Τα βράδια ο μιλημένος φύλακας έπεφτε για ύπνο και έδινε στους περαστικούς την ευκαιρία να κλέψουν μερικούς από τους πολύτιμους καρπούς. Έτσι, τα νέα για την πατάτα κυκλοφόρησαν σε όλη τη Γαλλία, όπως κυκλοφόρησε και ο αντίστοιχος μύθος με τον Ιωάννη Καποδίστρια, πρωταγωνιστή της ελληνικής βερσιόν. Σταδιακά η πατάτα μεταφέρθηκε, καλλιεργήθηκε και αγαπήθηκε όχι μόνο σε όλη την Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο, και έγινε μια από τις πιο αγαπημένες τροφές για μικρούς και μεγάλους.
Διατροφικά στοιχεία
Η πατάτα αποτελεί πλούσια πηγή υδατανθράκων, κυρίως με τη μορφή του αμύλου. Το άμυλό της είναι ανθεκτικό στην πέψη, διατηρώντας πολλές από τις ουσίες που περιέχει ανέπαφες και παρέχοντας απορρόφηση των συστατικών σε πολλά επίπεδα, ενώ παράλληλα αυξάνει το αίσθημα του κορεσμού.
Επίσης, η πατάτα περιέχει αρκετές βιταμίνες και μέταλλα. Ειδικά αν καταναλωθεί με τη φλούδα, ο οργανισμός λαμβάνει βιταμίνη C, Β6, κάλιο, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο και ψευδάργυρο, ενώ δίνει στον οργανισμό φυτικές ίνες αντίστοιχες των δημητριακών ή προϊόντων ολικής αλέσεως. Η αγαπημένη αυτή τροφή έχει και αντιοξειδωτική δράση, μια και είναι πηγή πολυφαινολών, καροτενοειδών και άλλων φυτοχημικών ουσιών.
Βέβαια, από την άλλη πλευρά, η πατάτα έχει και υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (θεωρείται ότι ανεβάζει πολύ γρήγορα την περιεκτικότητα της γλυκόζης στο αίμα μετά την κατανάλωσή της) και για πολλούς θεωρείται τρόφιμο με μειωμένη θρεπτική αξία. Πάνω από όλα όμως σημασία έχει ο τρόπος μαγειρέματος (ας μην ξεχνάμε ότι περιέχει μόνο 0,1% λιπαρά), καθώς και η κατανάλωση της φλούδας της -σε όποια συνταγή είναι δυνατόν αυτό- γιατί περιέχει περίπου το 50% της θρεπτικής αξίας της.
Ποικιλίες πατάτας
Το επιστημονικό όνομα της πατάτας είναι στρύχνος ο κονδυλόριζος (Solanum tuberosum) και ανήκει στην οικογένεια των Solanaceae. Ολόκληρη η οικογένεια αποτελείται από περίπου 2.000 είδη και γύρω στα 170 από αυτά παράγουν υπόγειους κονδύλους. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες πατάτας σε όλο τον κόσμο, που διακρίνονται σύμφωνα με το χρόνο ωρίμανσής τους, το σχήμα των κονδύλων και ανάλογα με το χρώμα της φλούδας τους.
Στην Ευρώπη καλλιεργούνται σχεδόν 200 διαφορετικές ποικιλίες πατάτας, αν και μόνο οι 15 από αυτές καλύπτουν το 75% της παραγωγής. Η ανάγκη των μεγάλων εταιρειών τροφίμων για συγκεκριμένες ποικιλίες, βλέπετε, έχει οδηγήσει στη μονοκαλλιέργεια της πατάτας, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερα είδη να εξαφανίζονται. Στη χώρα μας οι κυριότερες περιοχές παραγωγής πατάτας είναι το Νευροκόπι, η Τρίπολη, οι Σέρρες, η Κρήτη, η Νάξος, ενώ στις αρχές του 1900 φημισμένα για τις πατάτες τους ήταν και τα Πατήσια!
Ο κύκλος της σοδειάς της πατάτας τις χωρίζει σε ανοιξιάτικες, καλοκαιρινές και φθινοπωρινές, και στην Ελλάδα καλλιεργούνται στις εξής περιοχές:
Ανοιξιάτικες: Καλαμάτα, Πύργος, Αχαΐα, Λάρισα και Κρήτη.
Καλοκαιρινές: Κόρινθος, Εύβοια, Λάρισα, Σέρρες, Δράμα και Ορεστιάδα.
Φθινοπωρινές: Θήβα, Πάτρα και Πύργος.
Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται σε μεγάλη κλίμακα είναι οι Νικόλα, Σπούντα, Πόντιακ, Μπάνερ, Αράν, Σεμπάγκο, Ντεζιρέ, Πατρόνες, Μπίντζε, καθεμία από τις οποίες είναι καταλληλότερη για διαφορετικού είδους μαγείρεμα, σύμφωνα και με τα ποσοστά αμύλου που περιέχουν. Συνήθως οι συσκευασμένες πατάτες αναγράφουν τις σχετικές οδηγίες.
Χρήσιμες συμβουλές
Είναι καλύτερα να διατηρείτε τις πατάτες σε υφασμάτινες σακούλες παρά σε νάιλον, και πάντα σε σκοτεινά και δροσερά μέρη (ποτέ στο ψυγείο).
Προτιμήστε να μαγειρεύετε τις πατάτες στον ατμό ή σε ελάχιστο νερό, γιατί μια πατάτα κατά το βράσιμο χάνει τη μισή ποσότητα της βιταμίνης C και Β, και περίπου το 40% από το κάλιο που περιέχει.
Οι φλούδες ωμής πατάτας, χρησιμοποιούμενες σαν κομπρέσες, ανανεώνουν το δέρμα, μειώνουν τους μαύρους κύκλους και απαλύνουν τις σακούλες κάτω από τα μάτια.
Ο χυμός ωμής πατάτας θεωρείται ότι βοηθάει σε περιπτώσεις ρευματισμών και κάποιων μορφών αρθρίτιδας.
Καλό είναι να μην καταψύχετε μαγειρεμένες πατάτες σε οποιαδήποτε μορφή, καθώς αποτελούνται σε μεγάλο ποσοστό από νερό το οποίο διαχωρίζεται από το άμυλο και το φαγητό «νερουλιάζει» όταν ξαναζεσταθεί.
Το ξέρατε ότι…
Η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή πατάτας στον κόσμο είναι η Κίνα;
Μια μεγάλη πατάτα περιέχει 8 φορές περισσότερη βιταμίνη Β6 από την αντίστοιχη ποσότητα ρυζιού;
Η πατάτα είναι το πρώτο λαχανικό που καλλιεργήθηκε στο διάστημα, στο σκάφος Columbia το 1995 από τη NASA, με σκοπό να αποτελέσει τροφή για τους αστροναύτες στα ταξίδια τους;
Η μεγαλύτερη πατάτα του κόσμου βρέθηκε στη σοδειά ενός Λιβανέζου αγρότη, 85χλμ. έξω από τη Βηρυτό, και ζύγιζε 11 κιλά και 300 γραμμάρια;
Ένας από τους λόγους που οι πατάτες αρχικά αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία από τους Ευρωπαίους είναι επειδή δεν υπάρχουν αναφορές για την πατάτα στη Βίβλο;
Κάποτε τα άνθη της πατάτας ήταν το πιο trendy βασιλικό αξεσουάρ; Ειδικά ο Λουδοβίκος ο XVI και η Μαρία Αντουανέτα ήταν από τους πλέον φανατικούς και στόλιζαν συχνά πυκνά τα ρούχα τους!
Θεωρείται η 4η πιο σημαντική καλλιέργεια στον κόσμο μετά το σιτάρι, το ρύζι και το καλαμπόκι;
Το 2008 ανακηρύχθηκε Παγκόσμιο Έτος Πατάτας από τα Ηνωμένα Έθνη;
