Πλησιάζοντας προς το τέλος αυτής της τραυματικής περιόδου, η νηστεία μπορεί να λειτουργήσει ως καθαρτήρια δύναμη.
Η έννοια της νηστείας περιέχει κάτι ελλειπτικό, μια εκούσια, αυστηρά χρονικά οριοθετημένη, άρνηση πληρότητας. Σύμφωνα με την κανονιστική της διάσταση που ορίζεται από τη θρησκευτική παράδοση, εμπεριέχει την αποδοχή της στέρησης ως δοκιμασίας του σώματος κατ’ αρχάς που, όμως, λειτουργεί καθαρτικά και για την ίδια την ψυχή στη συνέχεια. Ετσι, αυτή η αρνητική της διάσταση μεταμορφώνεται σε μια θετική κατάσταση που συμμαχεί με την ίδια τη φύση μέσα σε ένα αντιθετικό πλαίσιο, καθώς η περίοδος της μεγάλης πριν από το Πάσχα νηστείας συμπίπτει με τον αποχαιρετισμό της παγωμένης χειμωνιάτικης φύσης και την καταιγιστική αναγέννησή της που φέρνει η ορμητική άνοιξη. Μέσα σε έναν φυσικό κόσμο, που η κυκλική, θετική του διάθεση είναι κραυγαλέα και σχεδόν προκλητική, ο άνθρωπος της νηστείας έρχεται να αποστασιοποιηθεί, να παρατηρήσει, να αναστοχαστεί με εγκράτεια και στέρηση την ίδια στιγμή που τα πάντα γύρω του μοιάζουν να δρουν θετικά. Ο Διονύσιος Σολωμός αποτυπώνει υπέροχα αυτή τηνσχεδόν «υβριστική» ομορφιά και πληρότητα που μεγεθύνει κάθε μορφή στέρησης, πόσο μάλλον της στέρησης της ίδιας της ζωής στην οποία αναφέρεται το ποίημα. Η νηστεία είναι μια προσομοίωση ενός βασανιστικού θανάτου που, όμως, τον διαδέχεται η ανάσταση και η αναγέννηση:
Ο Απρίλης με τον Ερωτα χορεύουν και γελούνε,
Κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε.
Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,
Και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,
Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ’ ουρανού τα κάλλη.
Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ’ έφθασε μ’ ασπούδα,
Επαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,
Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·
Το σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκιά κι εκείνο.
Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη,
Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι·
Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει·
Οποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.
Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.
Ταυτόχρονα με το αντιθετικό αυτό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί, η νηστεία προχωρά και σε μια θετική διάσταση που επικεντρώνεται στην ίδια την τροφή. Ακόμα και αν το σώμα αναγκάζεται να στερηθεί ο,τιδήποτε έχει ζωική προέλευση, γίνεται ταυτόχρονα κοινωνός αυτής της οργιάζουσας φύσης, αφού μπορεί να γευτεί τη δροσιά και τη φρεσκάδα που γεννούν ακατάπαυστα τα σπλάχνα της. Ο τεράστιος πλούτος της ελληνικής φύσης καταφτάνει στο τραπέζι της νηστείας και κεντά ένα μωσαϊκό χλωροφυλλένιων, όξινων και πικρών γεύσεων υπενθυμίζοντας τις ξεχασμένες γευστικές καταβολές μας που σκεπάζονται από τη γλύκα και τη ζωική λιπαρότητα των ημερών της αφθονίας εξισορροπώντας έτσι σοφά τη διατροφική μας καταβολή.
Οι παράξενες μέρες που ζήσαμε τον τελευταίο χρόνο ανάγκασαν τους περισσότερους από εμάς να βιώσουμε τη στέρηση της προσωπικής μας ελευθερίας ως καταναγκασμό και υποταγή χωρίς την εκούσια διάθεση που συνοδεύει κανονικά μια νηστεία. Ετσι, κλεισμένοι μέσα στα σπίτια μας επιδοθήκαμε δικαιολογημένα σε μια οργιαστική κατανάλωση τροφής χωρίς ταυτότητα και ρυθμό που στόχευε στην αναπλήρωση της ηδονής που απωλέσαμε λόγω του ακούσιου εγκλεισμού μας. Πλησιάζοντας πια επιτέλους προς το τέλος αυτής της τραυματικής περιόδου και προς την ανάκτηση της χαμένης ελευθερίας μας, η νηστεία μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και τώρα ως την καθαρτήρια εκείνη δύναμη που θα μας βοηθήσει σε μια πιο ομαλή διατροφική -και όχι μόνο- μετάβαση προς την ελεύθερη ζωή, προετοιμάζοντάς μας για την πιο σημαντική ίσως ανάσταση που η γενιά μας γνώρισε, την ανάσταση μιας αυτονόητης μέχρι πρότινος τυπικής, καθημερινής- μα πλέον καθόλου αυτονόητης- ατομικής ελευθερίας.
Δείτε επίσης:
Ημερολόγιο κουζίνας: Με τη λογική
Ημερολόγιο κουζίνας: Δεν είμαστε όλοι το ίδιο
Μανώλης Παπουτσάκης: «Η ελληνική κουζίνα θα ξανανθίσει»
